در گفتوگو با مهدی عظیمی میرآبادی، دبیر شانزدهمین جشنواره فیلم مقاومت مطرح شد
همدلی زیر چتر مقاومت
گروه فرهنگی/ بخش دوم شانزدهمین جشنواره بینالمللی فیلم مقاومت همزمان با هفته بسیج از اول تا هفتم آذرماه برگزار میشود. این بخش قرار بود بهصورت فیزیکی در کرمان برگزار شود اما برگزارکنندگان بهدلیل اوجگیری شیوع کرونا، تصمیم گرفتند این بخش را هم بهصورت آنلاین برگزار کنند. آثار راه یافته به جشنواره در پلتفرم نمایشی «عمار یار» برای اهالی سینما و رسانه به نمایش
در میآید. بخش اول این جشنواره شامل «مدافعان سلامت»، «جشنواره جشنوارهها» و «نشان رسول» از ۳۱ شهریور تا ۶ مهرماه همزمان با هفته دفاع مقدس برگزار شد. با مهدی عظیمیمیرآبادی دبیر این رویداد که در حال برگزاری است درباره ضرورت برگزاری جشنواره امسال گفتوگو کردهایم.
از زمان شیوع کرونا یک سؤال مشترک در مواجهه با جشنوارهها چرایی برگزاری این رویدادهاست. در چنین شرایطی برگزاری جشنواره فیلم مقاومت چه ضرورتی داشت.
دو برهان برای برگزار نشدن جشنوارهها مطرح است؛ مسائل بهداشتی و صرف هزینه جشنواره برای امور اهالی سینما. هر دو درست و بجاست اما در مباحث استراتژیک فرهنگی و سینمایی به ضرورت کارهایی باید در سطح ملی و بینالمللی انجام بگیرد. وظیفه ما این بود که هم پروتکلهای بهداشتی را رعایت کنیم و هم در هزینهها صرفهجویی کنیم. به هر دو هم پایبند بودیم. هزینه جشنواره از ساخت یک فیلم سینمایی معمولی هم کمتر بود.
مگر لغو یک دوره از جشنواره چه پیامدهایی دارد؟
اهداف برگزاری جشنواره در فراخوان و سیاستهای کلی مطرح شده. با مراجعه به آن پی میبرید که چه ضرورتهایی باعث شد با وجود احساس خطر، این جشنواره را برگزار کنیم. یک نمونه آن فضاسازی رسانهای غلط است مبنی بر این که رغبتی به فیلمهای دفاع مقدس و مقاومت از سوی فیلمسازان و مسئولان و مخاطب دیده نمیشود. در حالی که با برگزاری همین جشنواره شاهد بودیم که بیش از 10 هزار اثر به دبیرخانه جشنواره ارسال شد. اگر به طور میانگین برای هر اثر، 10 نیروی انسانی هم مشغول فعالیت باشند حدود 100 هزار نفر درگیر ساخت این آثار بودند. این عدد کمی نیست.
یعنی هیچ نگرانی بابت تولیدات حوزه دفاع مقدس و جشنواره فیلم مقاومت وجود ندارد؟
البته که هست. ما فراوانی آثار داریم اما اغلب آنها جهتمند و هدفمند نیست. برخی از نهادها طبق مأموریت و برخی افراد بر اساس انگیزههای فردی و احساس تکلیف اثر تولید کردهاند اما ساخت آثار جدی برای مخاطب انبوه هزینهبردار است و نیازمند برنامهریزی دقیق و پشتیبانی جدی است.
اغلب آثار راه یافته به بخش مسابقه سینمای بلند در دیگر جشنوارهها به نمایش در آمدهاند و برخی هم اکران شدهاند. راهکاری برای دریافت فیلمهای تازه نداشتید.
جشنواره مقاومت، جشنواره دوسالانه و موضوعی است. طبق سنت دورههای گذشته این امکان وجود دارد که در این فاصله زمانی دو ساله، آثار در جشنوارههای مهمی مثل فیلم فجر شرکت کنند. امسال تلاش کردیم این قاعده را بشکنیم و قرار بود در بخش فیلمهای بلند سینمایی حداقل از سه اثر تازه رونمایی کنیم اما با توجه به عدم امکان برگزاری فیزیکی جشنواره، نمایش این فیلمها منتفی شد. برنامهمان در دورههای بعد رونمایی از آثار جدید است. اگر چه امسال در دیگر بخشهای جشنواره این اتفاق افتاده است.
تجربه برگزاری جشنواره بهصورت آنلاین چه بازخوردی داشت؟
بیتردید وسعت مخاطبان جشنواره چندین برابر شده است البته که برگزاری آیینها به شکل حضوری و ارتباطات چهره به چهره تأثیرگذاری بیشتری دارد اما از نظر پوشش و فراگیری وضعیت بهتری را تجربه کردیم. جشنواره مقاومت همدلی و همرأیی و همافزایی معناداری را میان اهالی فیلم و سینما ایجاد کرد. حدود 350 نفر از جامعه سینمایی آثار این دوره را داوری کردند. همراهی اهالی سینما و تلویزیون، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت بهداشت، حوزه هنری و... قابل تقدیر است. این جشنواره فرصت مغتنمی برای دوستی و مودت اهالی سینما و مسئولان سینمایی بود که بررسی ثمرات آن نیازمند جلسات تحلیل و تبیین است.
برش
آغاز به کار جشنواره فیلم مقاومت با ادای احترام به شهید سلیمانی
شانزدهمین جشنواره بینالمللی فیلم مقاومت صبح روز شنبه یکم آذرماه با حضور جمع محدودی از مقامات لشکری و کشوری و مدیران این رویداد سینمایی و رعایت پروتکلهای بهداشتی در استان کرمان و در جوار مزار سردار شهید حاج قاسم سلیمانی آغاز بهکار کرد. در این مراسم محمدرضا علیزاده احمدآبادی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان با اشاره نقش هنر در فرهنگسازی و نهادینهکردن فرهنگ مقاومت و بسیج در جامعه، تولید آثار فاخر هنری را رمز ماندگاری و پاسداشت شهدای بزرگ محور مقاومت و ابزار مهمی در اشاعه فرهنگ مقاومت دانست. در این دوره از جشنواره به منظور پاسداشت و تکریم شهدای محور مقاومت بخصوص سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، بخش «سیدالشهدای مقاومت» برگزار شده است.«سینمای ایران و جهان»، «روایت قلم»، «نقد و پژوهش تحلیل» و انتخاب برگزیدگان ملی «فیلمسازان بسیجی» از دیگر بخشهای این مرحله است.
یادداشت
عرصهای برای تجربه نقشهای متفاوت
جمشید هاشمپور
بازیگر
سینمای دفاع مقدس در دهه هفتاد حس و حالی دیگر داشت. فعالیت فیلمسازان مطرح دفاع مقدس در این عرصه بیشتر و تولید آثار شاخص قابل توجه بود. از این منظر حضور در این سینما میتوانست با تجربههایی ویژه برای بازیگران همراه باشد. من خوشبختانه فرصت این را یافتم تا با حضور در تعدادی از این آثار و بهطور مشخص فیلمهای مرحوم رسول ملاقلیپور نقشهایی خاص را در آثاری به یادماندنی تجربه کنم، فیلمهایی که دفاع مقدس را از منظری تازه ترسیم میکردند. نسلی که خود در جنگ، رشد کرده بود و مبانی اعتقادی و وجه ایثارگری و شجاعتی را که رزمندگان داشتند میشناخت شخصیتها و روابطی را به این سینما آورد که کلیشهای نبود. قهرمانهایی زنده که در بطن دفاع مقدس رشد کردند و در آن فضا معنا پیدا کردند. تولید این فیلمها باعث شد سینمای دفاع مقدس وارد مرحلهای تازه شود، از مبانی تعریف شده گذشته فاصله بگیرد و معیارهای تازهای مطرح کند که باعث ارتقای سینمای ایران شود. نقشهایی که در فیلمهای «هیوا»، «مزرعه پدری» و «قارچ سمی» بازی کردم با نقشهای دیگری که تجربه کرده بودم تفاوت آشکار و ملموسی داشت. این امکان به من داده شد تا نقش قهرمانانی را بازی کنم که از این سرزمین دفاع کرده بودند. شخصیتهایی که شاید از نزدیک ندیده بودم و نمیشناختم اما در یکی از حساسترین رخدادهای تاریخ این مملکت، فداکاری کرده بودند و همه ما به آنها مدیون بودیم. همکاریهایم با رسول ملاقلیپور بهدلیل شناختی که از هم داشتیم و اعتمادی که او بهعنوان بازیگر به من داشت، واجد ارزشهایی است که این آثار را به یادماندنی کرده است. حالا و پساز دو دهه از آن فیلمها و تجربهگریها شانزدهمین جشنواره بینالمللی فیلم مقاومت به این آثار توجه نشان داده و این، ثابت میکند که اثر شاخص در طول زمان فراموش نمیشود و حتی نسلهای بعد میتوانند با این فیلمها ارتباط برقرار کنند. تقدیر از حضورم در سینمای دفاع مقدس در شانزدهمین جشنواره بینالمللی فیلم مقاومت اتفاقی مبارک و دلپذیر بود، هر چند جای دوست خوب و فیلمساز خلاق این سینما زندهیاد رسول ملاقلیپور تا همیشه خالی است.
٭ آیین بزرگداشت جمشید هاشمپور در این دوره برگزار شد.
جذابیت قهرمانهای گمنام مردمی
مهرداد خوشبخت
فیلمساز
مقاومت در تقابل و مواجهه معنا پیدا میکند. هر جا نیروی متخاصمی حضور داشته و گروهی در مقابل آن ایستادگی و پایداری کردهاند، مقاومت تبلور یافته است. در همه جای دنیا هر کشوری از سوی نیروی مخالف تهدید شده گروهی بودهاند که در ضدیت با آن پافشاری کنند و از مواضعشان دفاع کنند. مقاومت برای ما شاید به خاطر نوع فرهنگ و عقایدمان متفاوت از دیگران بهنظر برسد و از اینرو امری مقدس جلوه کند اما در نگاه کلی هر نوع پایداری در مواجهه با طرف مقابلِ ستیزه جو، ارزشمند و قابل احترام است. در این میان برای من قصه آدمهایی جذاب است که اهل رزم و آدم جنگ نیستند بلکه همین مؤلفه مقاومت آنها را از آدم عادی تبدیل به قهرمان میکند. آدم هایی که در شرایط عادی معمولی به نظر میرسند. ژنرال و فرمانده جنگ و نیروی نظامی نیستند که از آنها توقع حرکت قهرمانانه داشته باشیم. شاید بهعنوان پدر یا همسر قهرمان زندگی کسی باشند اما نفعشان عمومی نیست اما در موقعیت تبدیل به قهرمان میشوند. آدمهای «آبادان یازده 60» از همین دست هستند. کارمندهای رادیو که جنگ از آنها قهرمان میسازد و مانع سقوط شهر میشوند. روایت بخشهای ناگفته یا کمتر شنیده شده از جنگ ترغیبام کرد تا سراغ این قصه بروم. با گذشت 30 سال از جنگ وقت آن است که به ناگفتههای جنگ بپردازیم، سراغ شکستهایمان برویم یا این که گوشهای متفاوت از این مقاومت را تصویر کنیم. دوران حاجی و سید و تیر و تفنگ و تانک و آنچه در خط مقدم جبهه میگذشت، اگر تمام هم نشده باشد حداقل دیگر اولویت ندارد. این روایتها برای تهییج و روحیه دادن به مردم بود. حالا زمانه روایت مقاومتهای مردمی و پرداختن به قهرمانانی است که هیچ جا اسمی از آنها برده نمیشود و همچنین نوبت پرداختن به شکستها و اشتباهات جنگ است تا تجربهای شود برای آینده.
٭ فیلم «آبادان یازده 60» از فیلمهای حاضر در بخش مسابقه است.
انعکاس تمام جوانب تظلمخواهی مردم مقاوم ایران
امیر عباس ربیعی
فیلمساز
در کشــــوری که سایه شوم جنگ و دشـــــمنی به هر نحـــــوی بر سر مـــــردم آن سنگینی میکند، هر فیلمی که از مبارزه مردم با این حجم از دشمنی بگوید، مصداق سینمای مقاومت است. بهنظر من سینمای مقاومت مفهومی گستردهتر از سینمای دفاع مقدس دارد. اگر سینمای دفاع مقدس را سینمایی در تقدیس رزمندگان هشت سال جنگ تحمیلی بدانیم، سینمای مقاومت شامل همه انواع مبارزه با ظلم، حتی فراتر از مرزها و در همه جای جهان است. برای همین سینمای مقاومت، موازی با کارهای سینمایی که بحث جنگ ایران و عراق را به تصویر میکشند، باید به سایر عرصههای مبارزه با ظلم نیز بپردازد و صدایی برای انعکاس تمام جوانب تظلمخواهی مردم مقاوم ایران باشد. البته که من فیلم «روز بلوا» را ندیدم ولی طبق شنیدهها، درباره مبارزه با مفسدان اقتصادی و فساد در سیستم اقتصادی کشور است و احتمالاً از این جهت مصداق سینمای مقاومت تشخیص داده شده ولی درباره «لباس شخصی» باید بگویم، آنچه برای من جذاب بود و مرا بر آن داشت تا سراغ چنین سوژهای بروم همین جنبه مبارزه پنهانش بود. مبارزهای که به لحاظ پیچیدگی، بسیار دشوارتر است از جنگ تحمیلی یا درگیری با سازمانهایی نظیر مجاهدین خلق که علناً اقدام به دشمنی با جمهوری اسلامی کرده بودند. اینجا ما با حزب توده طرفیم که با وجود حمایت و همراهی با جمهوری اسلامی، در سالهای اول دهه 60 دست به توطئه پنهان زده است. حقایق تلخ دشمنیهایی که با ملت و نظام در قلب تاریخ انجام شده است، با ترسیم چگونگی مبارزه ملت و نظام، یعنی سینمای مقاومت.
٭ فیلم «لباس شخصی» از فیلمهای حاضر در بخش مسابقه است.
در جلسه معرفی برگزیدگان مرحله نخست جایزه شعر شاملو عنوان شد
سعی کردیم اسیر نامها نشویم
گروه فرهنگی/ بهرغم محدودیتهایی که این روزها گریبان فعالیتهای فرهنگی در همه حوزهها را گرفته، برگزارکنندگان جایزه شعر شاملو طی مراسمی غیرحضوری اسامی برگزیدگان مرحله نخست این رویداد ادبی را اعلام کردند. سخنرانی داورها و شعرخوانی برگزیدگان در قالب ویدیوهای از پیش ضبط شده روی سایت رسمی این جایزه
به نمایش درآمد.
بعد از خواندن بیانیه جایزه شعر شاملو و اعلام اسامی برگزیدگان مرحله نخست، هوشنگ چالنگی از داوران مرحله اول جایزه در ویدیویی ضمن ارائه برخی آمارها تأکید کرد که تمام تلاش خود را به خرج داده تا حق کسی از میان نرود؛ او درباره کیفیت کارهای رسیده نیز گفت: «در میان مردم، هم مخاطبان شعر بسیارند و هم شاعران. افراد زیادی در این زمینه مطالعه کردهاند. از همین بابت هم با تعداد بالایی از آثار باکیفیت برخوردار هستیم. حدود هشت، نه سطح بین خودمان مطرح کرده بودیم، ازجمله پرداختن به مسائل انسانی، مسائل اجتماعی و تاریخی که به نظر من همه اینها در کار غنایی میتواند انعکاس پیدا کند.»
چالنگی ادامه داد: «معتقدم که شعر باید هستینگری کلی بشری داشته باشد و این شامل متر و معیارهای اجتماعی هم میشود؛ به همین دلیل است که شعر شاملو در ذهنها و یادها میماند چراکه گویی کل رنج بشری را شامل میشود یا موضوعش میتواند در طول تاریخ تکرار شود. شعر خواهناخواه به سمت جامعهنگری میرود اما این زمینه شعر است و یک شاعر آگاه میداند که باید از این بستر به شکلی استفاده کند که جنبه غنا و شاعرانگی آنهم حفظ شود.»
علی ثباتی از دیگر داوران این جایزه ضمن اشاره به برخی مشکلات روند داوری گفت:«تعداد مجموعهها زیاد و زمان ما کم بود. یا باید با سرعت کل مجموعه را میخواندیم یا شعرهایی را بهصورت رندوم انتخاب میکردیم که هر دو مشکلاتی دارند. یکسری معیار هم نهاد جایزه مشخص کرده بود که باید مدنظر قرار میگرفت که آنها هم بهنوبه خود کار را سخت میکردند. حساسیت دیگر اسم خود احمد شاملوست بهعنوان کسی که اعتبار جایزه به اوست، کسی که یکتنه زبان و ادبیات فارسی را بهاندازه یک نسل جلو برد.»
به گفته علی ثباتی هماکنون در دورهای هستیم که شاعران تااندازهای از معیارهای شعر احمد شاملو دور هستند. او تأکید کرد: «خیلی سعی کردم اسیر نامها نشوم. ضمن لحاظ کردن اعتبار اسمی افراد، سعی کردیم نام افراد تأثیری در داوری نداشته باشد. برای من شاملو آگاهی تاریخی است. نه اینکه صرفاً از یکسری اصطلاحات استفاده کنیم، بلکه شعری که تجلی پدیدارشناسانه یک دوران مشخص که با ادوار دیگر فرق دارد باشد و این شناسنامه اصلی شعر شاملوست.»
احمد پوری هم از دیگر داوران این جایزه نیز گفت:«در این شش سال دستاندرکاران جایزه نشیب و فرازهای زیادی داشتند. انتقاداتی شد که به نظر ما بسیار طبیعی است. از بعضی آموختیم و سعی کردیم به کار ببندیم. برخی ازنظرها هم از سر هیجان و بیصبری و یک مقدار از سر بیمهری بود. ولی ما تا به امروز از مجموعه کار خود راضی هستیم.»
به گفته پوری، امسال نزدیک به ۱۷۰ اثر به جایزه رسید و در نهایت نزدیک به ۱۶ کتاب انتخاب شدند. او ادامه داد: «امسال به نظر میرسید شعرها جهش قابلتوجهی نسبت به سالهای پیش داشتند و این، کار داوران را سخت کرده بود.»
او با اشاره به یکی از ویژگیهایی که داوری این دوره را با داوریهای قبلی متفاوت کرده، گفت: «ما در جلسه داوران با همفکری دبیر جایزه دو بخش و زمینه تازه برای جایزه در نظر گرفتیم، بخش «مدایح بیصله» که ویژه شاعرانی است که فکر میکنیم شعرشان قدر لازم را ندیده است و دیگری بخش «هوای تازه» ویژه شاعران جوانی که بهرغم تجربه حضور کمتر در این حوزه، کار درخشانی انجام دادهاند و امیدواریم در سالهای آینده بیشتر بدرخشند.»
گفتنی است که علاقهمندان برای اطلاع از اسامی آثار برگزیده مرحله نخست داوریها میتوانند به سایت رسمی جایزه شعر شاملو مراجعه کنند.
سید عباس صالحی در بازدید از یازدهمین دوسالانه ملی سرامیک مطرح کرد
همزیستی هنر با کرونا غیرممکن نیست
گروه فرهنگی/ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی عصر روز جمعه از یازدهمین نمایشگاه دوسالانه ملی سرامیک که در فرهنگسرای نیاوران برپاست، بازدید کرد.
سید عباس صالحی در حاشیه این بازدید درباره کمیت و کیفیت نمایشگاه این دوره از دوسالانه گفت:«خیلی خوشحالم بعد از ۹ سال شاهد برگزاری یازدهمین دوسالانه سرامیک هستیم و طبیعتاً این فاصله زمانی انتظاراتی را ایجاد کرده است؛ البته فراخوان این نمایشگاه در شرایط خاصی ارائه شد و بعد ادامه پیدا کرد. بحثهای کرونا و… مطرح بود اما هنرمندان سرامیک با جدیتی که داشتند نمایشگاه خوبی را ارائه دادند و بیش از ۸۵۰ اثری که به این نمایشگاه رسید و الان حدود ۱۰۰ اثری که ارائه میشود، نشان داد هنرمندان این عرصه در چه جایگاهی قرار دارند.»
او بیان کرد: «بهنظر میرسد در این نمایشگاه دغدغههایی را میتوان مشاهده کرد که دغدغههای امروزی است.
هنر سرامیک از هنر تزئینی و کاربردی فاصله گرفته و هنرمندان به این سمت حرکت کردهاند که چطور میتوانیم مفاهیم انسانی عام مانند محیط زیست و دهها دغدغه مشابه را با هنر سرامیک بیان کنیم و از طریق خلاقیتها ارائه داد.
همچنین این نمایشگاه این را مطرح میکند که چطور میتوان بین تکنیکهای گذشته سرامیک در کشورمان و دیگر تکنیکهای سنتی ملل دیگر و تکنیکهای مدرن اتصال برقرار کرد و تجربههای شخصی و وجودی را در قالب هنرهای تجسمی و سرامیک عرضه کنیم و از طریق بسط تجربههای فردی ارتباطی با مخاطب ایجاد کند تا با بسط دریافتهای مخاطب این گستره وسیع شود.»
او در خصوص فعالیتهای هنری در دوران کرونا نیز گفت:«ما در میانه یک بیماری عالم گیر هستیم که در کشور ما در حدود ۹ ماه و در جهان یکسال است که ادامه دارد و امکان دارد این تجربه تلخ ماهها و سالی دیگر ادامه پیدا کند. بشر یاد گرفته است که میتواند در شرایط سخت نیز همزیستیهای ویژهای را ایجاد کند. در ۸ سال دوران دفاع مقدس نیز هنر ما تعطیل نبود و یاد گرفتیم در ۸ سال هم بجنگیم و از میهنمان دفاع کنیم و هم هنر ۸ساله ما در حرکت بود.»
او در پایان اظهار کرد:«شرایط کرونا شرایط سختی است اما همزیستی هنر و این دوران با یکدیگر غیرممکن نیست. اینکه بتوانیم از طریق دستورالعملها و حفاظت از آنها، خلاقیتها را حفظ کنیم و امکان عرضه را فراهم کنیم امری محال نیست.
خصوصاً هنرمندان تجسمی فرصتهای بیشتری دارند چرا که نوع خلاقیت آنها عموماً فردی یا در گروههای کوچک است و عرضه این هنر هم با هنرهایی چون تئاتر و سینما متفاوت است و شرایط بهتری برای عرضه با رعایت پروتکلهای بهداشتی دارد.»
در پایان این بازدید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با حضور معاون هنری و مدیرکل هنرهای تجسمی و دبیر دوسالانه و در جمع حمید سوری، بهزاد اژدری و مجید ضیایی داوران یازدهمین دوسالانه سرامیک نشستی را برگزار کردند و درباره راهکارهای توسعه هنر سرامیک و امکان حمایت آن از طریق قانونگذاری در شورای عالی انقلاب فرهنگی و همچنین توسعه بازار هنر سرامیک و ایجاد رشتههای دانشگاهی گفتوگو کردند و به تبادل نظر پرداختند.